FROM THE ESTABLISHMENT OF JUSTICE TO THE REPRESENTATION OF CRUELTY: CORRUPTION AND COMPLAINTS REFLECTED IN THE STATE CENTER ABOUT THE REGENT OF THE QADI IN THE OTTOMAN STATE (1540-1795)

Osmanlı Devleti klasik dönemde merkeziyetçi, teşkilatçı ve adaletli bir idare geleneğine sahiptir. Devlet ilk dönemlerden itibaren çeşitli kurum teşkilatlar kurmuş, ülkeyi toplumu kendi pratikleri çerçevesinde yönetmeye çalışmıştır. Divan-ı Hümayun, toprak, tımar, maliye, ordu adalet teşkilatları Devleti’ni güçlü kılan, onu ayakta tutan olmuştur. Halkın yönetiminde de düzen, güvenlik, refah konuları ön plana çıkmıştır. Bahsi geçen uygulamalar sayesinde devlet görece uzun ömürlü olmuş, geniş coğrafyadaki farklı toplumları, insanları çatısı altında toplayıp yönetebilmiştir. 
 Devleti’nde toplum idaresinin temeli anlayışına dayanmaktadır. Bu sebepledir ki devletin temel yapı taşı olan adalet, adaletin işleyişi kurumları önemli yere Adaletin tesisini sağlamakla görevli kurumlardan biri şüphesiz naiplik müessesesidir. sebeple naiplerin liyakatli, dindar şer’i hükümleri iyi bilen kimseler olması gerekmektedir. Nitekim Devleti’nin zamanlarından tesisi için çalışılmış olunmasına rağmen, 16. yüzyılın ikinci yarısında bu durumun sürekliliği sağlanamamış kurumundaki bozulmaya paralel olarak kurumu da yüz tutmuştur. Öyle naipler üzerlerine düşen görevleri aksatmakla birlikte, bazı durumlarda bunları çıkar kapısı kullanmaktan yolsuzluk yapmaktan geri durmamışlardır. durum kurumlarının tuttuğu kayıtlara yansımıştır. zulüm gören reayanın hakkını arama, isteme, şikâyet etme hakkı vardı. Haksızlık kimden gelirse gelsin insanlar kurumlarına veya taşra görevlilerine edebilirdi. Halka en yakın mahkemelerdi. Burada padişah adına görev yapan kadı naipler, halkın yakınmalarını dinler, çözüm üretirlerdi. davalar şeriye sicillerine yazılırdı. Bölgedeki görevlilerinden yerel idarecilerden davacı olanlar, sorunları çözülmeyenler yollarla merkezdeki Divan’a başvurabilirlerdi. İşte anlayış uygulama doğrultusunda hakkında taşradan merkezine birçok yakınma ulaşmıştır. Bunların çoğu tarafından haksızlığa, zulme, suiistimale, baskıya maruz kalan reaya dile getirildi. Naiple ilgili şikâyetlerin kısmını yine o bölgelerde diğer görevlileri merkeze bildirdi. Sonuçta taşrada gerçekleşen hukuk dışı olaylar Divan’da türden adli konular tartışılmıştır. Kanun işlere, yolsuzluğa, ihmaline karışan yapılması gerekenler, hükümet görevlilerince mühimme defterlerine kaydedilmiştir. Naiplere yönelik teftiş, soruşturma, uyarı, ceza verme, azil benzeri kararlar verilmiştir. Kararlar yetkililere kişilere yazılı duyurulmuştur. açıdan defterleri konuda olduğu gibi taşradaki görevlilerle ilgili, özelde durumu araştırmacılara zengin bilgiler sunmaktadır. Makalenin özü, halka, görevlilere devlete karşı giriştikleri olumsuz eylemlerin kayıtlarına yansıyan örnekleridir. örneklerin incelenme amacı, yüzyıllarda içine düştüğü üzerinden adaleti yeniden tesis çabalarını anlayabilmektir. araştırmada kayıtlardan alınarak kuruma münhasır incelenmiştir. Söz konusu belgeler doküman analizi yöntemiyle değerlendirilmiştir.